Από τις στέπες στο Αιγαίο- Ντοκιμαντέρ

Λήμνος. Ο Ρωσικός Γολγοθάς από Aphroxilanthi

Το ρωσικό ενδιαφέρον για τον εντοπισμό των ιστορικών χώρων και την ανέγερση μνημείων στη Λήμνο όπου έδρασαν Ρώσοι στο παρελθόν προέκυψε πριν από περίπου μία δεκαετία.

Κάθε Οκτώβριο μάλιστα γίνονται στο νησί σχετικές εκδηλώσεις στις “Ημέρες Ρωσο-Ελληνικής φιλίας”.

Οι Ρώσοι εμφανίζονται σε δύο ιστορικές περιόδους στη Λήμνο. Την πρώτη, κατά τον ρωσοτουρικόπόλεμο του 1770 όταν ο ρωσικός στόλος με τον κόμη Αλέξιο Ορλώφ έφτασε στο νησί και πολιόρκησε το Καστρο. Στις συγκρούσεις με ισχυρές τουρκικές δυνάμεις σκοτώθηκαν 72 Ρώσοι ναύτες που θάφτηκαν στο Μούδρο. Πρόσφατα στήθηκε “μνημείο των πεσόντων το 177ο για την απελευθέρωση της Λήμνου στο προαύλιο της εκκλησίας του Ευαγγελισμού στο Μούδρο. Μνημείο των πεσόντων Ρώσων έχει στηθεί και στο Ρωμαίικο γιαλό στη Μύρινα.

Τη δεύτερη φορά, το 1920-21.

Μετά την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 και την επικράτηση των Μπολσεβίκων χιλιάδες στρατιωτικοί του ' ́Λευκού Στρατού'', κυρίως Κοζάκοι, και πολιτικοί εγκατέλειψαν τη Νότια Ρωσία και εγκαταστάθηκαν με τη βοήθεια των Συμμάχων ως πρόσφυγες σε πρώην συμμαχικά στρατόπεδα, στα Βαλκάνια, την Τουρκία και την Τύνιδα.

Το σύνολο αυτών των φυγάδων υπερέβαινε τους 200.000 άνδρες και ήταν ο κύριος όγκος των Λευκορώσων εμιγκρέ που πλημμύρισαν την Ευρώπη. Πολύ σύντομα ο τεράστιος αριθμός ανδρών (και γυναικών) κατανεμήθηκε σε είκοσι οργανωμένα στρατόπεδα.

Ο Ρωσικός Γολγοθάς

Οι πρώτοι 5.000 Ρώσοι έφθασαν στη Λήμνο το Μάρτιο του 1920 και εγκαταστάθηκαν στα συμμαχικά στρατόπεδα στην περιοχή μεταξύ Πορτιανού και Τσιμανδρίων κάτω από άθλιες συνθήκες και κακουχίες που προκάλεσαν πολλούς θανάτους.

Ακολούθησαν και άλλες καραβιές. Οι πρώτοι μήνες της διαμονής στη Λήμνο ήταν εξαιρετικά δύσκολοι.

Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν σκληρές και η χορήγηση τροφίμων από τους Συμμάχους περιορισμένη.

Πολλοί πουλούσαν στους ντόπιους, αλλά και στους Άγγλους και Γάλλους στρατιωτικούς, πολύτιμα αντικείμενα που έφεραν από την πατρίδα τους, για να επιβιώσουν.

Οι θάνατοι αυξάνονταν από τις κακουχίες και επιδημίες. Στα τέλη Μαρτίου οι Άγγλοι παραχώρησαν για τους ρωσικούς τάφους ένα κομμάτι γης στο ακρωτήριο Πούντα. Μέχρι τα τέλη Μαΐου στο λιμάνι Καλογεράκι παρέμεινε το ατμόπλοιο «Βλαδίμιρ» στο οποίο βρισκόταν το νοσοκομείο με πληγέντες αξιωματικούς που μετακινήθηκαν από την Νοβοροσίσκ. Μεγάλο μέρος των νεκρών αποτελούσαν τα παιδιά. Συνολικά υπολογίζεται ότι θάφτηκαν στο ρωσικό νεκροταφείο της Λήμνου 350 Ρώσοι από τους οποίους τα 82 ήταν παιδιά.

Τον Ιούνιο του 1921 άρχισαν να μεταφέρουν τις κοζάκικες στρατιωτικές μονάδες και πρόσφυγες στη Βουλγαρία και τη Γιουγκοσλαβία, κίνηση που ολοκληρώθηκε στο τέλος της χρονιάς. Από τον Ιανουάριο του 1922 μέχρι τον Μάρτιο του 1924 στο νησί παρέμειναν δύο αξιωματικοί στα καθήκοντα των οποίων ήταν η συντήρηση των ρωσικών νεκροταφείων, τα οποία, στα χρόνια που μεσολάβησαν, εγκαταλείφθηκαν και ερημώθηκαν. Η προσπάθεια εντοπισμού και ανασύστασης του ρωσικού νεκροταφείου καθώς και την τέλεση ετήσιων μνημοσύνων από τη ρωσική πλευρά άρχισε το 2004.

(Πηγή: Μουσειολογική Μελέτη του Κέντρου Ιστορικής Ενημέρωσης Λήμνου στο Πορτιανού)